Հետաքրքիր փաստեր Ամանորի մասին, որոնց մասին շատերը չգիտեն (լուսանկարներ)
Ամանորի ծննդավայրը Միջագետքն է
Պատմաբանները պնդում են, որ Նոր տարին դիմավորելու ավանդույթը ծագել է Միջագետքում ավելի քան 4 հազար տարի առաջ: Նախքան նոր դարաշրջանի սկիզբը տոնակատարությանը միացել է նաև Հին Հռոմը: Սկզբում Հռոմի քահանայապետն ինքն էր որոշում, թե երբ պիտի գա նոր տարին՝ իրավունք ունենալով երկարացնել կամ կրճատել տարին, ըստ իր ցանկության: Այնուհետև հռոմեական Նոր տարին զուգադիպեց մարտի 1-ին: Մ.թ.ա. 153 թվականին հռոմեացիները սկսեցին այն տոնել հունվարի 1-ին` համատեղելով նոր հյուպատոսի ընտրության հետ:
Հունվարի 1-ը՝ որպես տարվա սկիզբ, սահմանվել է Հռոմի կայսր Հուլիոս Կեսարի կողմից մ.թ.ա. 46 թ.-ին։ Հին Հռոմում այդ օրը նվիրված էր Յանուսին՝ ընտրության, դռների և բոլոր սկզիբների աստծուն։ Հունվար ամիսն իր անվանումը ստացել է հենց Յանուս աստծու անունից, որին պատկերում էին երկու երեսով, որոնցից մեկը նայում էր առաջ, իսկ մյուսը՝ ետ:
Ամանորյա նվերները հռոմեացիների գյուտն է
Գաղափարը, թե ինչպես տոնել Նոր տարին, այն այնպես էլ կանցնի, ձևակերպել են հին հռոմեացիները: Ուստի նրանք փորձում էին զվարճանալ, միմյանց նվերներ էին տալիս` սկզբում համեղ սնունդ, իսկ ավելի ուշ` փող:
Ամանորյա արձակուրդները ներմուծել է Պետրոս I-ը
Մինչ 1492 թվականը Ռուսաստանում Ամանորը տոնում էին մարտին, հետո այն տեղափոխվեց սեպտեմբերին: Այն հարմար էր և տրամաբանական: Մարդիկ աշխատում էին, հավաքում բերքը, և տոնելու առիթ կար, բայց Պետրոս I-ի հրամանագրով Ռուսաստանում 1700 թվականից նոր տարին սկսեցին դիմավորել հունվարի 1-ին: Ամանորին արդեն ընդունված էր յոթ օր հանգստանալ, ուրախանալ, կրակել փոքր թնդանոթներից, հրացաններից և այլ փոքր զենքերից: Ի դեպ, պատմաբաններն ասում են, որ պետրոսյան ճոխ երեկույթներն ապշեցնում էին օտարերկրացիներին:
Տոնածառը հորինել է Լյութերը
Ըստ լեգենդի՝ եղևնին տոնածառ է դարձրել Մարտին Լյութերը` բողոքականության հիմնադիրը: Որպեսզի պաշտամունքային ծառն ինչ-որ կերպ մոտեցնի քրիստոնեությանը, նա իր հոտին պատվիրեց տոնական ծառերի գագաթները զարդարել Բեթղեհեմյան աստղով, իսկ ճյուղերի վրա մոմեր դնել:
Տոնածառի խաղալիքներն ի հայտ եկան խնձորի վատ բերքի պատճառով
Ի սկզբանե տոնածառը զարդարում էին կոնֆետներով, ընկուզեղենով, խնձորներով, իսկ աղքատները` շաքարի կտորներով, բանջարեղենով և հացի փշրանքներով: Ճյուղերի վրա վառվում էին մոմերը, իսկ գագաթին աստղ էր տեղադրված: Տոնածառի փայլուն գնդիկները հայտնվել են համեմատաբար վերջերս, մոտ հարյուր տարի առաջ: Ասում են, որ առաջին անգամ դրանք ի հայտ են եկել խնձորի վատ բերքի պատճառով: Ձմռան համար մրգի պաշարներն ավարտվում էին, և ճարպիկ ապակեգործները Բավարիայի փոքր քաղաքից խնձորները փոխարինեցին գնդիկներով:
Իսկ 1870 թվականին ամերիկացի մի պարզ հեռագրիչ մտահղացավ փոխարինել այրվող մոմերը էլեկտրական ծաղկաշղթաներով:
Ձյունանուշիկը Ձմեռ պապի տատիկն է
Ձմեռ պապը բախտավոր է: Ոչ Սանտա Կլաուսը, ոչ ֆիննական Յոլոպուկին, ոչ իտալական Բաբո Նատալեն, ոչ էլ նրա ամանորյա մյուս գործընկերները չունեն այդպիսի գեղեցիկ և երիտասարդ օգնական, ինչպես Ձյունանուշն է: Մենք սովոր ենք նրան Ձմեռ պապի թոռնուհին կարծել: Սակայն եթե մի քիչ ավելի խորը փորփրենք, ապա Ձյունանուշը Ձմեռ պապի տատիկն է եղել կամ նույնիսկ մեծ-մեծ տատիկը: Մենք բոլորս Ձյունանուշին գիտենք Օստրովսկու պիես-հեքիաթից, որը եկել է ժողովրդական բանահյուսությունից: Սակայն հնագույն հեքիաթներում պարզվում է, որ նրա անունը Կոստրոմա է, որին, ինչպես նաև Բարեկենդանին, այրում են խարույկի վրա: Իսկ նրանք երկուսն էլ՝ և Կոստրոման, և Բարեկենդանը, սլավոնների գյուղատնտեսության հնագույն աստվածուհիներն են: Ահա այսպիսի տոհմաբանական ծագում ունի Ձյունանուշը: Ստացվում է, որ Ձմեռ պապը բավական փոքր է իր «թոռնուհուց»:
Հրավառություններ
Տարբեր երկրներում ամենից հայտնի ամանորյա ավանդույթը հրավառությունն է։ Այն ծագել է սնահավատությունից։ Օրինակ, Չինաստանում հրավառության և պայթյունի ձայները ամբողջ ամանորյա գիշերվա ընթացքում չեն դադարում։ Չնայած վառոդը և հրավառության համար անհրաժեշտ նյութերը ոչ այնքան վաղուց են հայտնագործվել, Ամանորը ձայներով ու աղմուկով դիմավորելու ավանդույթը գոյություն է ունեցել դեռևս հազարամյակներ առաջ։ Ամեն ինչ սկսվել է այն լեգենդից, որի համաձայն Ամանորի նախօրյակին չար ոգիները, որոնց վռնդել են աշխարհի տարբեր ծայրերից, իրենց համար նոր ապաստան են փնտրում։ Գտնելով իրենց համար հարմար տուն, նրանք ամբողջ տարի ապրում են այդ տանը և տանտերերին տարբեր անհաջողություններ են բերում։ Այդ իսկ պատճառով Ամանորը դիմավորելիս պետք է մեծ աղմուկ հանել, որպեսզի չար ոգիները վախենան և հեռանան։
Պայթուցիկ նյութեր
Ամանորի տոնակատարություններին հաճախ օգտագործվում են տարբեր պայթուցիկ և ուղղակի կրակ արձակող նյութեր՝ բենգալյան կրակներ, հրավառություններ, հրթիռներ, հռոմեական մոմեր և այլն։
Այսօր աշխարհի տարբեր երկրների մայրաքաղաքները և, նույնիսկ, որոշ երկրներ միլիոնավոր դոլլարներ են ծախսում Ամանորին հրարվեստի շոուների ցուցադրության համար։