Ցեղասպանության պատմություններից

Ես հայ եմ: Ես մշեցի եմ: Իմ արմատները Մուշից են: Հիշում եմ ` 15 տարեկան էի, երբ մի անգամ լուսահոգի պապս իր հնամաշ դարակից հանեց մաշված, պատառոտված թղթերի մի հավաքածու, կանչեց ինձ իր մոտ ու ասաց.

-Բալե'ս, արդեն մեծ աղջիկ ես, պիտի իմանաս քո անցյալը, քո պապերի պատմությունը, նրանց ապրած կյանքն ու անցած ծանր ուղին: Եվ սկսեց պատմել:

Պապիս հայրը` Բագրատը, ցեղասպանությունը վերապրողներից է : Նա եղել է Մշո գավառի Ռուստամգոդուկ գյուղի գյուղապետը, որը գտնվում էր Մուրադ գետի ափին:

Նրանց գյուղը հենց գետի ափին էր, գյուղի ամենալավ տներից մեկն էր, այգին լի էր անուշահամ մրգերով, պարտեզում անուշահոտ ծաղիկներ: Պապիս կինը` Հայկանուշը, խելոք կին էր, ամբողջ օրը հայաթում նստած գուլպա էր գործում: Թուրք ջարդարարների հարձակումը գյուղի վրա, բնակչության տեղահանումը, սպանդը նրա աչքի առաջ է կատարվել: Գյուղը բոցերի մեջ էր… վայնասուն էր…

1915թ. ապրիլի 10-ին շուրջ 100 զինված ձիավորներ մտան գյուղ: Նրանք գյուղապետից պահանջեցին, որ 12 տարեկանից բարձր բոլոր տղամարդկանց հավաքեն եկեղեցու հետևում գտնվող խաչքարի մոտ:

Այնուհետև իբր զենք ու ջանֆիդա հայտնաբերելու պատրվակով սկսեցին տուն առ տուն խուզարկել: 3-4 ժամվա լրիվ դուրս բերվեց 12 տարեկանից բարձր տարիքի արական սեռը: Սկզբում ձիերին նստած սկսում են հրացաններով կրակել, սակայն տեսնելով , որ արդյունք չի տալիս, թուրքերը թուրքերը սկսում են սրի քաշել փախչողներին` ճեղքելով և ցրիվ տալով նրանց գանգերը, կիսելով մարմինները, թռցնելով գլուխները:

Գյուղին կից Լիզ վայրը դառնում է մոտ 300-400 տղամարդկանց բացօթյա գերեզմանոցը: Ասկյարների վայրագությունները սահման չունեին: Չբավարարվելով այդքանով ` թուրք խուժանը քանդել է տալիս գյուղապետ Պապիս տան կողքը գտնվող նրա եղբոր ` հոգևորական Սասունի գերեզմանը, հանում մարմինը և քարշ տալիս փողոցներով:

Փախուստի ժամանակ տատս հասցնում է վերցնել միայն «Ավետարանը»: Պապս ընտանիքին թաքցնում է գոմի նկուղում, որտեղից շտապում է քրոջ տուն` փորձելով նրանց էլ աննկատ դուրս բերել տնից, սակայն......թուրքերը կացնով կտրել էին քրոջ ամուսնու գլուխը, մաս-մաս արել ձեռքի մատները, կնոջը բռնաբարել, ծեծել ու շպրտել էին մի կողմ:

Երեխաներից որդուն` Համիկին, սպանել էին, իսկ 14 ամյա աղջկան` Վարսենիկին տարել էին իրենց հետ: Այդ օրվանից հետո Վարսենիկի մասին այլևս տեղեկություն չունեցանք: Պապս կարողանում է ընտանիքին դուրս բերել Մուշից, որտեղից նրանք անցնում են Իգդիր, այնտեղից էլ ամերիկյան օգնական նավով՝ ԱՄՆ: Տարիներ անց պապս վերադառնում է Արևելյան Հայաստան և ապաստանում Լոռիում:

Անի Ասլանյան. Ֆեյսբուք