Հայկական ֆուտբոլի ակունքներում

Մարզախաղի գոյության մասին բազմաթիվ վկայություններ կան պատմության էջերում։ Հին Հունաստանում գնդակախաղը մեծ տարածում ուներ, բայց շատերն այն կարծիքի են, թե ֆուտբոլն իր ծագմամբ պարտական է հին հռոմեական «հարպաստում» խաղին, որը Գալլիայում ու Բրիտանիայում խաղում էին Հուլիոս Կեսարի լեգեոներները։ Ք. ա. VI - IV-րդ դարերում Չինաստանում գոյություն է ունեցել գնդակախաղի մի տեսակ, որը նույնպես զինվորականների զբաղմունք էր։ Ավելի ուշ` Ք. ա. III - I դարերում հիշատակվում է «չժու-կէ» խաղը։ «Չժու» նշանակում է հարված ոտքով, «կե»-ն` կաշվե գնդակ։ VI դարում Ճապոնիայում սիրված է եղել «կոմերի» խաղը։

Խաղադաշտում գտնվող ութ խաղացողները, հատուկ կանոնակարգի համաձայն, գնդակը փոխանցել են մեկը մյուսին։ Միջնադարյան Իտալիայի Ֆլորենցիա քաղաքում տարածված էր «կալ չիե» գնդակախաղը։ Մրցույթները կազմակերպվում էին տարին երկու անգամ` մայիս եւ հունիս ամիսներին: Այնուամենայնիվ, ֆուտբոլի հայրենիքը համարվում է Անգլիան, որտեղ և մշակվել են արդի ֆուտբոլի կանոնները: Ֆուտբոլային առաջին ակումբը` «Շեֆիլդ Յունայթեդը» (1855-1957) հիմնվել է Անգլիայում:

Հայկական ֆուտբոլի ակունքներում

Հայկական ֆուտբոլային առաջին խմբերն ստեղծվել են XX դարասկզբին` Կ.Պոլսում ու Իզմիրում («Տորք», «Արաքս», «Հայաստան», «Վասպուրական», «Կիլիկիա», «Արարատ», «Համազասպ» և այլն)։ Այնուհետեւ ֆուտլբոլային թիմեր են ստեղծվել Արեւմտահայաստանում ու Կիլիկիայում: Շատ արագ գրանցվել են առաջին հաջողությունները: 1911 թ. Կ. Պոլսի «Հայաստանը» դարձել է Հունաստանի ֆուտբոլի ֆեդերացիայի կազմակերպած ֆուտբոլի մրցաշարի հաղթող, իսկ 1913 թ. Օսմանյան կայսրության ուսումնական հաստատությունների առաջնությունում առաջին տեղը գրավել է Այնթափի քոլեջի «Կիլիկիա» թիմը: Խորհրդային Հայաստանում ֆուտբոլը տարածվել է 1920-ականն թթ.։ Առաջին ակումբները գործել են Ալեքսանդրապոլում, Էջմիածինում ու Երևանում։ 1920 թ-ին Երևանի անգլիական այգում տեղի է ունեցել ֆուտբոլային առաջին հանդիպումը Երևանի ու Ալեքսանդրապոլի թիմերի միջև։ 1924 թ. հոկտեմբերի 13-ին Բաթումի նավահանգստում խարիսխ է գցել «Չիչերին» շոգենավը, որով Մայր Հայաստան էին վերադառնում թուրքական եղեռնից մազապուրծ եղած հայ գաղթականները: Այդ օրը Բաթումի խաղադաշտում կայացել է ֆուտբոլային մի յուրօրինակ հանդիպում:

Հայ գաղթականներից կազմված թիմը 2-1 հաշվով հաղթել է Անդրկովկասում ուժեղագույն ֆուտբոլային թիմ համարվող Բաթումի «Դինամոյին»: 1925 թ. հոկտեմբերին Հայաստանում ստեղծվել են «Դինամո» ընկերությունն ու համանուն ֆուտբոլային թիմը: Նույն թվին կազմավորվել է «Նաիրի» թիմը, որը Հայաստանը ներկայացրել է Անդրկովկասի առաջին Սպարտակիադայում: Առաջին խաղում հայ ֆուտբոլիստները 2-1 հաշվով հաղթել են Ադրբեջանի թիմին, իսկ երկրորդ` վճռական խաղում, 2-6 հաշվով պարտվել Վրաստանի թիմին (ի դեպ, վրացական թիմի մեկնարկային կազմում 7 ֆուտբոլիստ ազգությամբ հայեր էին): Միջազգային առաջին խաղը հայկական թիմի մասնակցությամբ տեղի է ունեցել Երեւանում` 1930թ. սեպտեմբերի 21-ին: Երևանի հավաքականը հյուրընկալել է Գերմանիայի բանվորական միության ֆուտբոլի հավաքականին ու պարտվել 3-1 հաշվով:

1908 թ. հիմնված Պոլսի «Արաքս» հայկական ֆուտբոլային թիմի այս լուսանկարն արվել է 1910 թ. ապրիլին:

Հայե՛ր, գիտե՞ք, որ. ֆեյսբուք: