Մտքով Կոմիտասի հետ

Մտածում եմ ինչպե՞ս նկարել Կոմիտասին: Ուզում եմ Հայաստանը նկարել, գյուղերով, ժայռերով: Մի տեղ Կոմիտասը տղաների, աղջիկների հետ, մի տեղ` երեխաների, մի տեղ` բնության մեջ, մի տեղ էլ ի'նձ հետ: Մի խոսքով, որ նա ամեն տեղ լինի, ամեն ինչի հետ: Այդպես է չէ՞, ուրիշ ի՞նչ կերպ կարելի է Կոմիտասին պատկերացնել...Տեսնեմ, սա վարիանտ է, դեռ կմտածեմ...

Ուզում եմ ամեն ինչ նկարել, սարեր, ձորեր, ծառեր, գյուղ, վանք, մարդիկ, կենդանիներ, ամեն ինչ, հա', կամուրջներ էլ, կամուրջ՝ անպայման: Այդ կամուրջների վրայով նա անցել է, կապել...

Նայում եմ նկարին, մտածում եմ ուժի մասին: Ամեն մի նկար պետք է ուժ ունենա, ներքին ուժ: Այդ բանը շատ կարևոր է: Այդ ուժը նկարի բովանդակությունն է, հոգին, կյանքը: Ես նկարելիս միշտ էլ այդ մասին մտածում եմ: Հիմա, որ նայում եմ, զգում եմ, որ Կոմիտասը պետք է կապվի միջավայրի, ժայռերի հետ, որ ուժ ստանա: Այդ կապը, եթե գտնեմ, երևի նկարը ստացվի: Ճակատի լուսավորությունը պետք է պահպանել, դա ամենակարևորն է այս նկարի համար:

Փարաջան էլ, խաչն էլ, բոլորն էլ պետք է նկարեմ: Այդպես է եղել Կոմիտասը: Հիմա, երբ մեր աչքերով ենք նայում, թվում է, թէ դրանք սիմպոլացնում են Կոմիտասի մաքրությունը...

Ուզում եմ այս գործը շատ լավ ստացվի, դրա համար էլ դանդաղ եմ նկարում...ախր ի՜նչ իմանաս...Աչքերս ցավում են, չեմ կարող աշխատել: Ա'յս շղթան՝ խաչի շղթան շատ գեղեցիկ է, մտածում եմ ո՞նց նկարեմ, որ արտահայտիչ լինի:

Հիմա կարծես թե Կոմիտասը կապվեց բնությանը: Երկինքը նրա գլխավերևում շատ կարևոր էր, զբաղեցրած ծավալով հետաքրքիր ստացվեց: Վերևի աջ ու ձախ կողմից իջնող սարերի գիծը շարունակվում է մորուքի գծի հետ և կապվում դեմքի ներքևի մասով գնացող սարագծի հետ: Ինչ-որ ալիքներ են չէ՞, այսպես պարում են: Գլխի երկու կողմերի սարալանջերը արծվի թևերի նմանվեցին: Հետաքրքիր բան է դուրս գալիս: Այդպես է, չպետք է մտածես, ինքն իրեն պիտի ստացվի: Պետք է սիրով անես, ապրես: Հիմա արդեն պետք է որոշել վանքի տեղը:

Կոմիտա՞սը, իհարկե, ինչպես բոլոր հանճարները կոնկրետ մարդ է եղել: Բայց թէ ի՞նչ կոնկրետ: Եթե շատ կոնկրետ լիներ, էլ ի՞նչ Կոմիտաս: Նա իր մեջ կրել է բնությունը: Դա մեր հողն է, հողի հոտը, համը, ջուրը, սարերի օդը, էլ ինչ ասեմ: Նա այդ բոլորը բյուրեղացնում է երգով: Իհարկե, այստեղ կարևորը խոսքերը չեն: Կարևորը հենց երգն է, նրա երգի, նոտաների մեջ հենց այդ հողը, ջուրը զգում ես: Ա'յ, օրինակ, այս երգը՝ «Գարունը», Շահմուրադյանն է երգում, չէ՞...

Մարտիրոս Սարյան, Կոմիտաս. 1969

Արմենակ Ավետիսյան, Ֆեյսբուք: