Թուրքագետը` ապրիլի 24-ին պաշտոնատար անձանց` Հայաստան այցի, սահմանային լարվածության, ՌԴ-Թուրքիա հարաբերությունների մասին
Ապրիլի 24-ին բավականին քիչ ժամանակ է մնացել, իսկ այս տարի ապրիլի 24-ն առավել կարևոր է, քանի որ այս տարի լրանում է Հայոց ցեղասպանության 100-ամյակը: Բնականաբար, քաղաքական լարվածությունն առավել մեծանում է կապված 100-ամյակի հետ: Թուրքիան կարելի է ասել հիստերիայի մեջ է, քանի որ Գալիպոլիի ճակատամարտին նվիրված տոնակատարություններին մասնակցելու հրավերը շատ երկրների կողմից մերժվել է, փոխարենն ավելացել է ապրիլի 24-ին Հայաստան ժամանող պաշտոնյաների թիվը: Սա, բնականաբար, առավել լարում է առկա քաղաքական իրավիճակը: Ապրիլի 24-ին ընդառաջ, սահմանային լարվածությունների, Թուրքիա-ՌԴ հարաբերությունների և պաշտոնյաների` Հայաստան այցի մասին Operativ.am-ի թղթակիցը զրուցեց թուրքագետ Մուշեղ Խուդավերդյանի հետ:
-Բավականին քիչ ժամանակ է մնացել ապրիլի 24-ին և արդեն գրեթե պարզ է, թե որ երկրների պաշտոնատար անձինք են ժամանելու Հայաստան: Ըստ Ձեզ, ո՞ր պաշտոնյայի այցն առավել նշանակություն ունի, չմոռանանք նաև այն փաստը, որ Թուրիքիայում ևս այդ օրերին Գալիպոլլի ճակատամարտի տոնակատարության միջոցառումներ են անցկացվելու:
-Ըստ իս, յուրաքանչյուր պաշտոնատար անձի այցը Հայաստան՝ կապված ապրիլի 24-ի հետ, բավական կարևոր է, քանզի դրանով ի ցույց է դրվում ողջ աշխարհին, որ Հայոց ցեղասպանության խնդիրը ոչ միայն անուշադրության չի մատնվել միջազգային հանրության կողմից, այլ նաև արդիական է մեր օրերում: Մյուս կողմից, առկա է խնդրի մյուս կողմը, երբ շատ երկրներ՝ հատկապես եվրոպական, արծարծելով Հայոց ցեղասպանության հարցը՝ փորձում են Թուրքիայի առաջ դրված նախապայմաններն ավելի ուժեղացնել՝ էլ ավելի դժվարացնելու համար վերջինիս մուտքը Եվրամիություն: Մյուս կողմից էլ, միջազգային հանրությունը շատ էլ լավ գիտի, որ Գալիպոլլիի ճակատամարտն իրականում ապրիլի 24-ին չի եղել, սակայն, այնուհանդերձ, մի շարք երկրների պաշտոնյաներ այդ օրը կլինեն Թուրքիայում, քանի որ նրանց երկրները ներքին և արտաքին կարևոր շահեր ունեն Թուրքիայի հետ:
-Սահմանային լարվածության առկայությունը բավականին ակնհայտ է ՀՀ և ԼՂՀ սահմաններին: Շատերի կարծիքով` սա կապված է հենց Հայոց ցեղասպանության 100-ամյակի հետ ու նաև այն կարծիքներն են շրջանառվում, որ Թուրքիայի դրդմամբ է սահմանում լարված իրավիճակ: Ըստ Ձեզ, Թուրքիային ի՞նչ կտա նման իրավիճակը:
-Հայ-ադրբեջանական սահմանային լարվածությունը նոր չէ և արդեն տարիների պատմություն ունի, հետևաբար, այն կապել միայն Հայոց ցեղասպանության խնդրի հետ, ըստ իս ճիշտ չի լինի: Այստեղ պատճառներն ավելի խորն են. նախ, նավթի գների այսպիսի կտրուկ անկումը, մանաթի արժեզրկումը և ազգային փոքրամասնությունների զարթոնքն Ադրբեջանում առաջացրել է տեղի իշխանությունների խիստ անհանգստությունը և սեփական ժողովրդի ուշադրությունն այս խնդիրներից առավելագույնս շեղելու նպատակով փորձ է արվում լարվածություն ստեղծել հայ-ադրբեջանական սահմանին, որպեսզի հնարավորինս բացառվի հեղափոխության և իշխանափոխության որևէ տարբերակ Ադրբեջանում: Մյուս կողմից, նախագահ Ալիևը սեփական հանրությանը փորձում է ցույց տալ, որ իրենք թեկուզ բիրտ ուժով և ստոր միջոցներով, այնուհանդերձ, ինչ-որ բան անում են Արցախյան հիմնախնդրում իրենց ձեռնտու լուծմանը հասնելու համար: Բացի այդ, չմոռանանք, որ ինչպես Թուրքիայում, այնպես էլ Արդբեջանում, գյուլենական շարժումը մեծ անհանգստության տեղիք է տալիս, հետևաբար, սահմանային ընդհարումներ հրահրելով, թուրքական և ադրբեջանական կողմերը սեփական ժողովրդի ուշադրությունը փորձում են շեղել նաև այդ կերպ:
-Շատերի համար առավել զարմանալի էր ՌԴ նախագահ Պուտինի սպասվող այցը ՀՀ: Ի՞նչ եք կարծում, Թուրքիա-ՌԴ հարաբերությունների վրա ինչպե՞ս կազդի ՌԴ-ի նման դիրքորոշումը:
-Ըստ իս, որևէ զարմանալու բան չկա, որ Պուտինն այցելում է Հայաստան, քանզի, Հայաստանի և Ռուսաստանի միջև առկա են խորը ռազմավարական և գործընկերային հարաբերություններ, իսկ վերոնշյալ այցը չեմ կարծում, թե որևէ ազդեցություն կունենա ՌԴ-Թուրքիա հարաբերությունների վրա, քանի որ թուրքական կողմը խիստ կարևոր տնտեսական պայմանագրեր ունի ՌԴ-ի հետ՝ հատկապես խոսքը վերաբերում է նավթագազային ոլորտում երկու երկրների համագործակցությանը, հետևաբար, Թուրքիայի համար ձեռնտու չի լինի մի այցի պատճառով փչացնել Ռուսաստանի հետ հարաբերությունները:
-Եվ ի վերջո, ի՞նչ սպասել հայ-թուրքական հարաբերություններից, արդյո՞ք որևէ տեղաշարժ կլինի 100-ամյակից հետո և ըստ կանխատեսման` տեղաշարժն ինչպիսին՞ կլինի:
Հայ-թուրքական հարաբերություններում կանխատեսումներ անելը բավական անշնորհակալ գործ է, քանի որ այդ հարաբերությունների վերականգնումը միայն Հայաստանի և Թուրքիայի ցանկությունով չի կարող պայմանավորվել, քանզի տարածաշրջանում գերտերությունները լուրջ շահեր ունեն: Դե իսկ ներկայիս միջազգային սրված հարաբերությունների ֆոնին այդ հարցի լուծումն ավելի մշուշոտ է երևում: Դե իսկ թե հետագայում ինչ կլինի, որևէ տեսակի զարգացում պետք չէ բացառել: